Określanie i wyrażanie czasu w języku obcym jest podstawową i niezbędną umiejętnością. Dlatego dziś przyjrzymy się tygodniowi i wszystkiemu co z nim związane.
Tydzień, czyli siedem dni
Zacznijmy od słownictwa. Tydzień to po hiszpańsku semana (la). Słowo to jest rodzaju żeńskiego i może oznaczać tak tydzień jako ciąg dni od poniedziałku do niedzieli, jak również tydzień rozumiany jako 7 kolejnych dni (np. od środy do następnego wtorku).
El primer día de la semana es el lunes. – Pierwszym dniem tygodnia jest poniedziałek.
Nos vemos dentro de una semana. – Widzimy się za tydzień (czyli za 7 dni).
W kulturze zachodniej spośród wszystkich 52 tygodni roku jeden jest bardzo szczególny i również po hiszpańsku ma swoją własną nazwę, którą warto znać. To la Semana Santa, czyli Wielki Tydzień poprzedzający Wielkanoc.
Dni tygodnia
Jest ich oczywiście siedem. Oto one:
lunes (el) – poniedziałek
martes (el) – wtorek
miércoles (el) – środa
jueves (el) – czwartek
viernes (el) – piątek
sábado (el) – sobota
domingo (el) – niedziela
Jak słusznie zauważyliście wszystkie dni tygodnia po hiszpańsku są rodzaju męskiego, dlatego w większości wypadków towarzyszyć im będzie rodzajnik un lub el. Jest to związane z tym, że samo słowo dzień – el día – jest w języku hiszpańskim również rodzaju męskiego. Dlatego też poszczególne dni tygodnia przejmują rodzaj dnia jako pojęcia ogólnego.
W języku pisanym – gazetach, kalendarzach, biletach, rozkładach jazdy, wejściówkach, etc. – często znajdziecie skrótowe określenia dni tygodnia. Warto je znać.
od lunes: lun., LU albo L
od martes: mar., MA albo M
od miércoles: miérc., MI albo X
od jueves: juev., JU albo J
od viernes: vier., VI albo V
od sábado: sáb., SA albo S
od domingo: dom., DO albo D
W kontekstach nieformalnych możecie je również sami stosować, ale nie zapomnijcie o akcentach!
Inną ważną terminologią związaną z dniami tygodnia są wyrażenia días laborables (los) oraz días festivos (los). Los días laborables to dni pracujące, a los días festivos to dni wolne od pracy lub święta. O tych ostatnich często mówi się po prostu los festivos.
Los días laborables son cinco: los lunes, martes, miércoles, jueves y viernes. – Dni pracujących jest pięć: poniedziałki, wtorki, środy, czwartki oraz piątki.
Mañana es festivo. – Jutro jest dzień wolny od pracy.
Innym podziałem tygodnia jest wyróżnienie dni pracujących oraz weekendu, czyli soboty i niedzieli. Weekend po hiszpańsku to fin de semana (el). W języku kolokwialnym bardzo często używa się jego skróconej wersji: finde (el).
¿Quedamos el fin de semana? – Może spotkamy się w weekend?
¡Buen finde! – Miłego weekendu!
Czasami zaś zdarza się, że święto wypada tuż przed lub tuż po weekendzie i wówczas mamy więcej niż dwa dni wolne pod rząd. Dla nas Polaków jest to tak zwany długi weekend a Hiszpanie nazywają to puente (el).
¿Qué haces el puente de mayo? – Co robisz w długi weekend majowy?
Trochę ortografii…
Jeżeli chodzi o ortografię, to miejcie na uwadze, że – podobnie jak w języku polskim – po hiszpańsku dni tygodnia piszemy małą literą. Wielkich liter użyjemy tylko jako symboli poszczególnych dni.
El lunes tengo examen y el martes es mi cumpleaños. – W poniedziałek mam egzamin (sprawdzian) a we wtorek urodziny.
… i gramatyki
Jeśli zaś mowa o gramatyce związanej z dniami tygodnia, to poruszymy kilka kwestii. Pierwszą będzie liczba mnoga (plural).
Na pewno zwróciliście już uwagę na to, że wszystkie pracujące dni tygodnia po hiszpańsku kończą się spółgłoską -s: lunes (el), martes (el), miércoles (el), jueves (el) oraz viernes (el). Ponieważ żaden z wyrazów nie akcentuje się na ostatnią sylabę, we wszystkich pięciu przypadkach rzeczownik w liczbie mnogiej jest taki sam jak w liczbie pojedynczej a o liczbie gramatycznej wyrazu informuje nas towarzyszący mu rodzajnik. Tylko soboty i niedziele dodają po hiszpańsku typowe dla liczby mnogiej końcowe -s. Pokażmy to w zestawieniu i zobrazujmy na przykładach.
el lunes – los lunes
el martes – los martes
el miércoles – los miércoles
el jueves – los jueves
el viernes – los viernes
el sábado – los sábados
el domingo – los domingos
Los jueves voy a clases de español. – W czwartki chodzę na lekcje hiszpańskiego.
Los viernes termino a las 15. – W piątki kończę o 15.
Los sábados me levanto tarde. – W soboty wstaję późno.
Los domingos como en casa de mis padres. – W niedzielę jem obiad w domu rodziców.
Warto zwrócić też uwagę na liczbę mnogą hiszpańskich weekendów. Ponieważ fin de semana (el) jest wyrażeniem rzeczownikowym, liczbę mnogą przyjmuje tylko pierwszy wyraz zbitki. Tak więc weekendy to po hiszpańsku fines de semana (los).\
Me encantan los fines de semana. – Uwielbiam weekendy.
Drugim ważnym zagadnieniem gramatycznym dotyczącym dni tygodnia jest kwestia przyimków, jakich należy lub nie należy z nimi używać.
Otóż przede wszystkim nie należy używać z nimi przyimka en. Kiedy po hiszpańsku chcemy powiedzieć, że robimy, zrobiliśmy lub zrobimy coś w danym dniu tygodnia, to stosujemy sam rzeczownik poprzedzony rodzajnikiem określonym el (jeżeli mowa o jednym, konkretnym dniu) lub los (jeżeli mowa o każdym danym dniu tygodnia w ciągu roku). Spójrzmy na przykłady:
Nos vemos el viernes. – Widzimy się w piątek.
El lunes no trabajo. – W ten poniedziałek nie pracuję.
Los jueves voy a clases de español. – W czwartki chodzę na lekcje hiszpańskiego.
Ta sama zasada ma zastosowanie w przypadku terminów semana (la), fin de semana (el) oraz puente (el).
La semana que viene no tengo clases. – W przyszłym tygodniu nie mam zajęć.
El fin de semana nos vamos a la playa. – W weekend jedziemy na plażę.
El próximo puente de diciembre viajo a Madrid. – W zbliżający się długi weekend jadę do Madrytu.
Przyimki, których możecie używać z dniami tygodnia to na pewno de, desde, a oraz hasta, oznaczające od i do. Ale i tu pamiętać trzeba o pewnych regułach. Ja lubię mówić, że po hiszpańsku można stosować formę krótką lub długą, ale nigdy mieszaną. Forma krótka to użycie przyimków de i a, w towarzystwie których dni tygodnia tracą rodzajnik. Forma długa to zastosowanie przyimków desde oraz hasta i zachowanie rodzajników określonych. Oto przykłady:
El museo abre de lunes a viernes. – Muzeum pracuje od poniedziałku do piątku.
Estoy en Barcelona desde el jueves hasta el sábado. – Przebywam w Barcelona od czwartku do soboty.
Innymi częściami mowy, które służą do tworzenia przydatnych wyrażeń z dniami tygodnia są przymiotniki nieokreślone todo, toda, todos, todas – w znaczeniu cały, cała oraz wszystkie – a także cada znaczący każdy, każda. Przy czym należy pamiętać, że przymiotniki todo, toda, todos, todas wymagają rodzajnika określonego, podczas gdy cada łączy się bezpośrednio z rzeczownikiem w liczbie pojedynczej (bez rodzajnika).
todo el día – cały dzień
todo el fin de semana – cały weekend
todo el puente – cały długi weekend
todo el lunes/martes/miércoles, etc. – cały/ą poniedziałek/ wtorek/ środę, etc.
toda la semana – cały tydzień
todos los días – każdego dnia
todos los fines de semana – w każdy weekend
todos los puentes – w każdy długi weekend
todos los lunes/martes/miércoles, etc. – w każdy/każdą poniedziałku/wtorek/środę, etc.
todas las semanas – każdego tygodnia
cada día – każdego dnia
cada fin de semana – w każdy weekend
cada puente – w każdy długi weekend
cada lunes/martes/miércoles, etc. – w każdy/każdą poniedziałku/wtorek/środę, etc.
cada semana – każdego tygodnia
Oto kilka przykładów użycia w zdaniach:
Voy a estudiar todo el fin de semana. – Zamierzam się uczyć przez cały weekend.
Todos los lunes voy al trabajo en bici. – Każdego poniedziałku jeżdżę do pracy rowerem.
Cada semana tengo un día libre. – W każdym tygodniu mam jeden dzień wolny.
Jak widzicie dni tygodnia raz pojawiają się z rodzajnikiem a raz go gubią. Ostatnią kwestią gramatyczną, na którą chciałabym wam zwrócić uwagę jest użycie dni tygodnia z czasownikiem ser, kiedy mówimy o tym, jaki dzień tygodnia wypada w danej dacie. Czy to z przysłówkami hoy (dziś), mañana (jutro) i ayer (wczoraj) czy to w datą dzienną, w wyżej określonych przypadkach dni tygodnia używamy bez rodzajników. Inaczej niż kiedy mówimy, przy pomocy całej masy innych czasowników, o tym, co w danym dniu robiliśmy, robimy lub myślimy zrobić. A więc:
Hoy es sábado. – Dziś jest sobota.
Mañana será domingo. – Jutro będzie niedziela.
El 3 de enero fue jueves. – 3 stycznia był czwartek.
Dostaliście dużą dawkę wiadomości i czas ją przećwiczyć. Jak byście wyrazili po hiszpańsku następujące zdania i pytania?
1. W tym tygodniu uczę się hiszpańskiego.
2. W czwartki gram w tenisa.
3. Masz czas w weekend?
4. Każdego dnia ćwiczę jogę.
5. We wtorek jest dzień wolny od pracy.
6. W każdy długi weekend odwiedzam swoją rodzinę.
7. Pracujesz od poniedziałku do piątku czy od wtorku do soboty?
8. Cały tydzień jestem w domu.
9. Dzisiaj jest niedziela, tak?
10. W poniedziałki czytam artykuły na Españolparati.pl.
