– ¿Habla español? – pyta recepcjonista hostelu.
– ¡Claro que sí! – odpowiadasz.
Ale czy na pewno?
Iloma językami mówi się w Hiszpanii?
W hiszpańskiej konstytucji zapisano, że „kastylijski jest hiszpańskim urzędowym językiem państwa”. Ten sam artykuł wspomina, że „pozostałe języki hiszpańskie są również językami urzędowymi w odpowiednich wspólnotach autonomicznych„. Tradycyjnie uważa się, że te pozostałe języki to catalán (kataloński), vasco (baskijski) i gallego (galicyjski). Ale słyszy się też inne nazwy: aranes, valenciano, bable (asturleonés), aragonés… Na terytorium Hiszpanii istnieje kilka języków, choć nie wszystkie są tzw. językami urzędowymi.
Bable np. to język regionalny, którym posługują się niektórzy mieszkańcy Asturias, prowincji León i Zamora (Castilla-León) oraz, co ciekawe, małej portugalskiej enklawy w okolicach miasta Bragança. Podobna sytuacja ma się z językiem aragońskim, którego obecnie używa ok. 30000 mieszkańców autonomicznej wspólnoty Aragonii. Obydwa języki są tzw. językami zagrożonymi wymarciem, choć przez niektórych traktowane są bardziej jako dialekty kastylijskiego.
Baskijski jest drugim, obok kastylijskiego, urzędowym językiem Kraju Basków oraz części autonomicznej wspólnoty Nawarry. Chodzi tu głównie o tereny północne (tzw. Nawarra baskojęzyczna – zona vascófona), ale nawet w stolicy regionu – Pampelunie – można załatwiać sprawy urzędowe po baskijsku. Gallego jest drugim – a pod względem ilości osób, które używają go jako tzw. pierwszego języka, to nawet pierwszym – językiem urzędowym Galicji. A kataloński jest urzędowym językiem – obok kastylijskiego oczywiście – takich regionów jak Katalonia, Baleary i Walencja.
Mało osób wie, że od 2006 roku w części Katalonii urzędowym językiem jest również język aranes, choć jego zasięg geograficzny jest bardzo niewielki (ogranicza się do comarca Val d’Aran).
No i pozostaje jeszcze tajemnicza nazwa valenciano. Nie jest to nic innego jak język kataloński używany we wspólnocie Walencji. Tak więc w Katalonii mówi się o katalońskim, a w Walencji o walenckim, ale język jest ten sam.
Niezwykłe bogactwo, prawda?
Co znaczy español? Co znaczy castellano?
Castellano, czyli kastylijski, jest językiem wywodzącym się ze środkowej, centralnej części Hiszpanii (zwanej Kastylią), który przyjął się na całym terytorium dzisiejszego kraju. W niektórych regionach współżył, i współżyje, ze wspomnianymi językami regionalnymi. Pewnie dlatego niektórzy wolą używać nazwy kastylijski. Chcą podkreślić, że castellano nie ma monopolu krajowego, że Hiszpania to nie tylko, i nie w sposób przeważający, Kastylia. A hiszpańskimi są wszystkie języki używane w kraju. Takie podejście wyraża bardzo często pewną opcję polityczną, według której należy podkreślać, że kraj zwany przez nas Hiszpanią jest zlepkiem kilku autonomicznych kultur (kastylijskiej, katalońskiej, baskijskiej, etc.), a nie monolityczną strukturą.
Ze słownikowego punktu widzenia, w odniesieniu do języka, castellano i español oznaczają dokładnie to samo: język urzędowy Hiszpanii i większości krajów Ameryki Łacińskiej. W rzeczy samej w wielu krajach Ameryki Południowej mówi się o języku castellano, gdy tam przecież o żadnej opcji politycznej nie może być mowy. Po prostu historycznie, w odniesieniu do języka, słowa castellano i español są synonimami. I nie warto tego teraz upolityczniać.
Czy w Barcelonie mówi się po hiszpańsku?
Czasami, gdy moi uczniowie słyszą, że w Hiszpanii jest kilka języków urzędowych – np. kataloński – pytają mnie, czy w związku z tym w Barcelonie dogadają się po hiszpańsku. Oczywiście, bo castellano jest językiem urzędowym w całej Hiszpanii. Hiszpańska konstytucja stanowi, że „wszyscy Hiszpanie mają obowiązek go znać oraz prawo go używać”.
Katalończycy mówią dwoma językami: po hiszpańsku i po katalońsku. Być może używają częściej catalán w domu lub w rozmowach z przyjaciółmi, być może uważają go za swój pierwszy, rodowity język. Ale na pewno rozumieją i mówią w castellano. Nie ma żadnych problemów, żeby w Barcelonie, Bilbao czy Santiago de Compostela dogadać się po hiszpańsku.
I wszystko się zgadza!
Podsumowując, w Hiszpanii jest jeden język urzędowy o zasięgu ogólnokrajowym: castellano lub español. I obecnie aż 4 języki urzędowe o zasięgu terytorialnym: catalán w Katalonii, Walencji i na Balearach (w Walencji zwany valenciano) oraz aranes w dolinie Val d’Aran (też Katalonia), gallego w Galicji oraz vasco w Kraju Basków i części Nawarry.
Wszyscy mieszkańcy Królestwa Hiszpanii mówią po kastylijsku, czyli hiszpańsku
Korzystałam z Wikipedii oraz edukacyjnego portalu autonomicznego rządu Aragonii.
