Które z następujących zdań są według ciebie poprawne? Mañana es mi cumpleaños czy Mañana son mis cumpleaños? Necesito un pintalabios nuevo czy Necesito un pintalabios nuevos? Jeżeli nie jesteś pewny/pewna, koniecznie czytaj dalej!

Jedną z pierwszych umiejętności, jaką przyswajamy ucząc się języka hiszpańskiego jest tworzenie liczby mnogiej poprzez dodanie do rzeczownika spółgłoski -s lub zbitki głosek -es. Wydaje się to bardzo intuicyjne, zwłaszcza że podobny mechanizm działa również w innych językach obcych (np. angielskim). Nie zawsze jednak można go stosować w przeciwnym kierunku, tzn. z góry założyć, że jeżeli rzeczownik kończy się na -s, to na pewno jest to liczba mnoga. W języku hiszpańskim istnieje bowiem pokaźna grupa wyrazów złożonych (palabras compuestas), których końcówki wyglądają na rzeczowniki w liczbie mnogiej, ale które pomimo to są leksemami zachowującymi gramatyczną liczbę pojedynczą.

Spójrzmy na kilka przykładów

el paraguas – parasol
el sacapuntas – temperówka
el tocadiscos – adapter
el pinchadiscos – DJ
el guardaespaldas – ochraniacz (zawód)
el guardabosques – gajowy
el abrelatas – otwieracz do puszek
el abrebotellas – otwieracz do butelek
el cascanueces – dziadek do orzechów
el lavavajillas – zmywarka
el sacacorchos – korkociąg
el cortauñas – obcinacz do paznokci
el pintalabios – szminka
el espantapájaros – strach na wróble
el saltamontes – konik polny
el rompeolas – falochron
el portaaviones – lotniskowiec
el cumpleaños – urodziny
el matasuegras – dmuchawka urodzinowa
el parachoques – zderzak
el limpiaparabrisas – wycieraczka samochodowa do szyb
el portafolios – teczka na dokumenty
el matamoscas – packa na muchy
el paracaídas – spadochron
el salvavidas – koło ratunkowe
el quitamanchas – odplamiacz
el trabalenguas – łamaniec językowy

Wszystkie przytoczone terminy kończą się głoską -s. Co więcej, w końcówce wielu z nich już na pierwszy rzut oka da się wychwycić rzeczownik w liczbie mnogiej: discos, latas, botellas, bosques, etc. A jednak stojący przed każdym z wyrazów rodzajnik EL jasno wskazuje na to, że wszystkie podane wyżej słowa są rzeczownikami rodzaju męskiego w liczbie pojedynczej.

Jak to możliwe?

Wytłumaczeniem tego fenomenu jest z jednej strony budowa wyrazów złożonych, a z drugiej strony ich znaczenie.

Większość przytoczonych wcześniej przykładów to złożenia czasowników z rzeczownikami. Przeanalizujmy przykładowo termin pintalabios. To zbitka czasownika pintar – malować oraz rzeczownika labios czyli usta. A rezultat określa coś co maluje usta, a więc szminkę! Podobnie dzieje się ze słowem espantapájaros. Espantar po hiszpańsku to wystraszyć, pájaros znaczy ptaki, a więc nasz nowy termin, będący złożeniem tych dwóch słów, oznacza coś, co służy do wystraszenia ptaków; stracha na wróble.

Analogiczny mechanizm działa w przypadku złożeń powstałych z rzeczowników i innych części mowy. Na przykład paraguas – parasol, to zbitka przyimka para – dla, w celu, oraz rzeczownika aguas – wody (lejące się wody, symbolizujące deszcz), a więc coś, czego używa się na deszcz.

Z jednej więc strony wszystkie wyrazy złożone wykorzystują w swojej budowie jakiś rzeczownik w liczbie mnogiej (labios, pájaros, aguas, caídas, etc.); stąd ich wyglądająca na liczbę mnogą końcówka. Z drugiej zaś strony nazywają jakiś przedmiot, jedną, konkretną rzecz (parasol, szminkę, spadochron, etc.). I dlatego właśnie, pomimo swojej budowy morfologicznej, są rzeczownikami w liczbie pojedynczej.

Dlaczego to takie ważne i czemu warto o tym wiedzieć?

Ponieważ mówiąc i pisząc po hiszpańsku musimy pamiętać o tym, żeby w zdaniach i wyrażeniach z wyrazami złożonymi poprawnie używać przymiotników, zaimków i czasowników oraz że te powinny przyjmować formę liczby pojedynczej. A więc, przykładowo,

El salvavidas es redondo y de color rojo. (a nie *son)
El limpiaparabrisas está gastado. (a nie *están)

¿Qué tal si le regalamos a Miguel un sacacorchos nuevo? (a nie *nuevos)
¿Me pasas el portafolios blanco? (a nie *blancos)

Me gusta tu pintalabios. ¿Dónde lo has comprado? (a nie *tus i nie *los)
El lunes María celebra su cumpleaños. (a nie *sus)

Zbitki będą chciały zbić nas z tropu, ale mam nadzieję, że dzięki temu artykułowi już im się to nie uda.
 
A teraz twoja kolej! Wykorzystaj niektóre z podanych w pierwszej części artykułu przykładów i stwórz własne zdania. Pamiętaj o zachowaniu liczby pojedynczej przymiotników, zaimków i czasowników.
 
 

Pobierz listę wybranych wyrazów złożonych i miej ją zawsze pod ręką! Kliknij TUTAJ.